Franchise Sözleşmeleri

Franchise sözleşmesi, franchise verenin franchise alana marka, sembol, ticaret unvanı, know-how gibi gayri unsurlarının kullandırılarak mal ve hizmetlerin sürümü ve dağıtımını yapma yetkisi vermekle birlikte franchise alanı sürekli olarak destekleme ve onu kendi sistemine entegre etme yükümlülüğünü üstlendiği; franchise alanın ise , franchise verenin gayri maddi unsurlarını kullanarak onun pazarlama ilkeleri ve talimatları doğrultusunda ve yine onun kontrolü altında mal ve hizmetlerin sürümünü kendi nam ve hesabına yapmayı ve belli bir ücret ödemeyi üstlendiği; bağımsız tarafların dikey işbirliği içerisinde organize oldukları, sürekli borç ilişkisi doğuran kanunda henüz düzenlenmemiş, tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Franchise sözleşmesinin amacı mal ve hizmetlerin sürümünün yapılmasıdır.

Franchise Sözleşmeleri Unsurları Nelerdir ?

• Franchise sözleşmeleri sürekli borç doğuran sözleşmelerden olup tarafların her ikisinin de borcu sürekli edim ihtiva eder.

• Franchise sözleşmesi, çerçeve sözleşme olup bu sözleşmede tarafların hak ve borçları yalnızca genel hatları ile belirlenmektedir. Malların teslimi, hammadde tedarik aşamaları, eğitimin temel öğelerinin neler olduğu, reklam vb. ayrıntı gerektiren hususlar ilave tamamlayıcı sözleşmeler ile kararlaştırılır.

• Franchise alan kendi nam ve hesabına çalışan bir özel teşebbüstür.

• Franchise sözleşmesinde taraflar, sözleşmeye konu mal veya hizmetlerin sürümünü gerçekleştirme ortak amacı doğrultusunda bir araya gelmektedirler. Franchise alan ve franchise verenlerin farklı ekonomik basamakta olmaları nedeniyle aralarında dikey iş birliği söz konusudur.

• Tam iki tarafa borç yükleyen franchise sözleşmelerinin tipik ve esaslı unsuru ücret ödeme borcudur. Franchise alanın asli edim yükümlülüğü ücret ödemesi iken; franchise verenin franchise alana üretim, işletme ve pazarlama sistemi gibi hizmetleri kullanıma sunma edimi altındadır.

• Franchise sözleşmesi iki tarafında birbirine uygun irade açıklamaları ile kurulmuş olur.

Franchise Sözleşmeleri Şekli

Franchise sözleşmesinin şekline dair kanunda herhangi bir düzenleme olmadığından, bu sözleşme TBK12/I’da düzenlenen şekil serbestisi uyarınca herhangi bir şekle bağlı kalmaksızın yapılabilir.

Franchise Sözleşmeleri Türleri

Franchise sözleşmesi, tarafların ikamet ettikleri ve işlemlerini gerçekleştirdikleri ülkelere göre ikiye ayrılmaktadırlar. Franchise sözleşmesi bir ülke sınırları içerisinde uygulanıyorsa “ulusal franchise”, birden çok ülke sınırları içerisinde uygulanıyorsa “uluslararası franchise” söz konusu olmaktadır.

Franchise sözleşmesi konusu itibari ile de “mal franchising”ı, “hizmet franchising”ı ve “üretim franchising”ı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Sözleşmeni konusu muayyen malların tüketiciye sürümünün gerçekleştirilmesini oluşturuyorsa “mal franchising”ınden söz edilir. Sözleşmenin konusu standartlaşmış hizmetlerin tüketiciye sunulması durumlarında “hizmet franchising”ınden söz edilir. Sözleşmenin konusu franchise alanın mallarını üreterek veya işleterek hazırlayıp satması durumunda “üretim franchising”ınden bahsedilir.

Franchise sözleşmeleri tarafların bulundukları ekonomik basamaklar esas alınarak imalatçı-perakendeci”, “toptancı-perakendeci”, “imalatçı-toptancı” ve “perakendeci-perakendeci “olmak üzere dörtlü ayrıma tabi tutulur.

Franchise sözleşmeleri ayrıca sözleşme konusu işlemlerin içeriğine ve niteliğine, franchise alıcılarına göre de sınıflandırılabilir.

TARAFLARIN BORÇLARI

Tam iki tarafa borç yükleyen franchise sözleşmesi taraflarının, edimleri arasında karşılıklılık ilkesi bulunduğundan bir tarafın borçları diğer tarafın haklarını oluşturmaktadır.

Franchise Verenin Borçları

• Franchise alanı sözleşme öncesinde aydınlatma ve açıklama,

• Franchise sistemindeki gayri maddi malları franchise alana kullandırma, bu gayri maddi mallardan onu yararlandırma ve franchise alanı sürekli olarak koruma yükümlülüğü, borcu bulunmaktadır. Franchise verenin franchise alana kullandırmakla yükümlü olduğu Gayri maddi mallar olarak: patent hakkı, marka hakkı, ticaret ünvanı ve işletme adı, mal ve hizmetlerin tanıtıcı unsurları, know-how bilgileri olmak üzere olarak sayılabilir.

• Franchise alanı koruma ve destekleme borçları bulunmaktadır. Bu başlık altında franchise verenin franchise alanın işletmesini kurmasında ve donanımları hususunda yardımcı olması gerekmektedir. Aynı zamanda franchise alana gerekli eğitimi vermek ve bilgilendirme sorumluluğu da bulunmaktadır.

• Franchise veren malların sürümü ve hizmetlerin sunumu için gerekli olan malzemeleri, araç ve gereçleri franchise alana teslim etme borcu altındadır. Bu mal ve hizmetlerin orta kaliteden daha az kaliteli olmaması, standartlara uygun olması gerekmektedir.

• Franchise sözleşmesinde açıkça kararlaştırılarak franchise veren franchise alana franchise sistemine ilişkin yürüteceği faaliyete için, belli bir tekel(münhasır)bölgeyi tahsis etmeyi ve bu bölge içerisinde üçüncü kişilerle franchise sözleşmesi kurmamayı borçlanabilir.

Franchise Alanın Borçları

• Franchise verenin franchise sistemini kullandırma ve franchise alanı koruma ve destekleme borcunu yerine getirirken franchise alanın malların sürümünü sağlama ve arttırma gibi asli ve sürekli edim yükümlülüğü bulunmaktadır.

• Aynı zamanda franchise alanın franchise verene sözleşme kapsamında belli bir ücret ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.

• Franchise sisteminin entegresinin yapılması ve ortak bir imajın oluşturulabilmesi için franchise alanın franchise verenin gayri maddi malları kullanma, franchise verenin talimatlarına ve kontrollerine katlanma borcu bulunmaktadır.

• Franchise sözleşmesi sürekli bir borç doğuran sözleşme olması nedeniyle taraflar arasında bir güven ilişkisi kurmakta bu kurulan ilişki neticesinde de franchise aklanın franchise verenin menfaatlerini koruma ve sadakat göstermesi gerekmektedir. Sözleşme süresince franchise verenle rekabet etmeli, kendisine verilen bilgileri ve sırları saklamalıdır. Kurulan bu güven ilişkisinin gereklerinden biride franchise alanın franchise sözleşmesinden kaynaklanan borçlarını bizzat ifa etme yükümlülüğüdür.

• Franchise alan sözleşme kapsamında gerekli bilgi ve hesap verme borcu bulunmaktadır. Bu borcun gereği olarak franchise alan, işletmenin cirosu, stoktaki mal miktarı, piyasaya giren yeni mallar vb. hususlarında bilgi ve hesap vermesi gerekmektedir.

Franchise Sözleşmesinin Sona Ermesi

Sözleşme serbestisi çerçevesinde kurulan franchise sözleşmeleri kendiliğinden sona ermesi, hukuki işlemle sona erdirilmesi şeklinde iki şekilde sona erebilir.

• Sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi halinde sözleşme kurulurken belli bir süre kaydı konulmuş ise belirlenen süre sonunda sözleşme kendiliğinden sona erecektir. Ayrıca tarafların sübjektif niteliği, liyakat ve tasarruf kabiliyeti esas alınarak tanzim edilen franchise sözleşmeleri bu taraflardan birinin ölümü, ehliyetini kaybetmesini, iflas etmesi veya ödeme güçsüzlüğüne düşmesi sonucu aksi kararlaştırılmamış ise kendiliğinden sona erer. Bu taraf niteliğinin önem kazandığı bir sözleşme olsa da franchise sisteminin devamında tarafların kişiliğinin önem arz etmediği hallerde tarafların çıkarları gözetilerek sözleşmenin devamına da karar verilebilir.

• Sözleşmenin kendiliğinden sona erme hallerinden biri de sözleşmenin hukuki işlemle sona erdirilmesidir. Hukuki işlemle sona erme halleri; ikale, sözleşmenin iptali veya sözleşmenin feshidir.

• İkale tarafların anlaşması anlamına gelmekle birlikte taraflar kendi aralarında anlaşması ile herhangi bir şarta bağlı kalınmaksızın her zaman sözleşmeyi sonlandırabilirler.

• Tarafların özgür iradelerinin hata, aldatma ya da korkutma nedeniyle sakatlanması durumunda TBK hükmü gereğince irade sakatlığı sebebiyle sözleşmenin iptali mümkün olacaktır.

• Bunun yanı sıra taraflar TBK düzenlenen fesih yolu ile de taraflar artık sözleşme ile bağlı olmadıklarına ilişkin tek taraflı karşı tarafa yöneltilmesi gereken irade beyanı ile sözleşmeyi sona erdirebilirler.

Franchise Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları

Franchise Verenin Sona Ermeye Bağlı Borçları

• TMK m2/1’de yer alan iyi niyet ve dürüstlük kuralı gereği, franchise veren sözleşme sonlansa bile karşı tarafın çıkarlarını gözetmeye devam etmeli, gerçekleştireceği hukuki tasarruflarda her iki tarafın ticari kazanımına hizmet edecek ve franchise alanın kasten zarar uğratılmasına yönelik hareket ve tutum içerisinde olmaktan kaçınması gerekmektedir.

• Franchise sözleşmesinde başlangıç bedeli, sözleşme konusu mal sürümünün arttırılması, işletmenin sağlıklı şekilde idaresi ve finansal kar sağlanması için franchise alanın ödediği bedeldir. Sözleşmenin süresinden önce sonlanması halinde söz konusu başlangıç bedelinin kalan sözleşme süresine denk gelen bedelin franchise verene iade etmesi gerekmektedir.

• Süresi boyunca, franchise alan tarafından serbest piyasa da gerçekleştirilen ticari faaliyet ve teşebbüsler neticesinde, franchise verenin müşteri kitlesinin ve doğal olarak piyasaya sürülen ürün pazarının önemli bir şekilde artması nedeniyle, söz konusu sözleşmenin sonlandırılmasına rağmen franchise veren söz konuş ticari ilişkiden tek taraflı fayda sağlamaya devam ediyorsa işletme sistemine kazandırılan katma değer karşılığı ve hakkaniyet gereği franchise alan denkleştirme isteminde bulunabilir. Franchise alanın bu denkleştirme talebine müşteri tazminatı ya da portföy tazminatı da denilmektedir.

Franchise Alanın Sona Ermeye Bağlı Borçları

• Franchise sözleşmesinin süresi boyunca franchise alanın kullanmış olduğu gayri maddi malların kullanmaya devam etmemesi ve franchise verene iade etmesi gerekmektedir.

• Franchise sözleşmesinin sona ermesinden sonra aksi taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça franchise alanın franchise verene karşı sözleşme sonrası rekabet etmeme borcu altında bulunmamaktadır. Ancak sözleşmesel ilişkilere bakıldığında franchise veren ile franchise alanın rekabet yasağı protokolüne sözleşme ilişkisi çerçevesinde yer verilmektedir. Rekabet yasağına yer verilmesi durumunda franchise alanın belirli bir bekleme süresi içerisinde rekabet etmemem borcu bulunmaktadır.

• Franchise sözleşmelerinde franchise alanın franchise veren tarafından kendisine verilen ve ticari sır kapsamında olan bilgileri saklama yükümlülüğü sözleşme sona erse dahi devam etmektedir.

Franchise İle İlgili Tüm Sorularınız İçin Bizimle İletişime Geçebilirsiniz